Marinaleda, 40 jaar socialistische dorpsgeschiedenis.

Het sportcomplex in Marinaleda in 2019. Foto > Piet den Blanken

In het zuiden van Spanje in de provincie Sevilla en in de regio Andalusië ligt de kleine dorpsgemeente Marianaleda, waar in 1979 een geschiedenisleraar tot burgemeester werd gekozen. Deze Juan Manuel Sanchez Gordillo, was een bevlogen idealist en liet zich inspireren door marxistische activist Che Guevara.

In mei 2019 is hij voor de 11^e keer herkozen, maar nu met een kleine meerderheid. De keren daarvoor was het steeds met een overgrote meerderheid. De bevolking eert de bevlogen burgervader, die samen met zijn partij Verenigd Links zoveel voorspoed heeft gebracht.  

Burgemeester Juan Manuel Sánchez Gordillo in het gemeentehuis van Marinaleda. Foto > Piet den Blanken

Hij probeerde het 25 km2 grote dorp met ruim 2000 inwoners geleidelijk om te vormen tot een sociale, gelukkige en welvarende gemeenschap en heeft deze utopie langzaam werkelijkheid zien worden. Dat ging niet zonder slag en stoot en vereiste veel geduld en volharding.

De eerste daad van de nieuwe burgemeester was het om zijn vergoeding voor het burgemeesterschap terug te storten in de gemeentekas en alleen te leven van zijn leraar salaris.  Hij bepaalde dat iedereen die werkte bij de gemeente hetzelfde salaris kreeg van zo’n 1200 Euro/maand. 

Hij voerde vanaf het begin een directe plaatselijke democratie in door veel dorpsvergaderingen te houden, waar allerlei besluiten werden genomen die de bevolking direct betroffen. Bijvoorbeeld over inrichting van een wijk, het dorpspark, de straten en infrastructuur van het dorp.  Deze bijeenkomsten vinden wel 100 keer per jaar plaats. Daar wordt men eerst geïnformeerd en worden er later besluiten genomen.

Ook zette hij de toon door naamborden van straten en pleinen te veranderen.  Nieuwe namen werden Allende, Guevara, Castro maar bijvoorbeeld geen Franco meer. Het revolutionaire elan mag duidelijk zijn.

Het is daarbij belangrijk te bedenken dat in vroegere tijden het dorp arm was en dat er veel werkeloosheid was. De meeste arbeid bestond uit dagloonwerkers, die een klein deel van het jaar hielpen bij het plukken van de druiven, het verzamelen van de olijven en soms als bouwvakkers of in de horeca te werk waren gesteld in de toeristische kustgebieden.  De rest van het jaar was er niets dan armoede, honger en uitzichtloosheid.

Sociale woningen in Marinaleda zijn door de bewoners zelf gebouwd met steun van de gemeente.
Foto > Piet den Blanken

Gordillo besefte direct dat mensen recht hebben op gezonde en lonende arbeid, net zoals het recht op een betaalbare woning en het recht op goed onderwijs- en gezondheidszorgvoorzieningen. In de omgeving van het dorp bevonden zich grote landerijen, die toebehoorden aan een aristocratische  en feodale familie, de hertog van Infantado. In de begintijd spoorde de burgemeester de bevolking aan om deze deels ongebruikte landerijen van de grootgrondbezitter te bezetten. Het leidde tot hongerstakingen en een jarenlange strijd die uiteindelijk succes had. In 1980 hield hij een hongerstaking met zevenhonderd andere dorpsmensen om de staat te dwingen toestemming te geven aan de armen om olijven te oogsten op een afgesloten naburig landgoed. In 1984 volgde een bezetting van een waterrijk gebied om irrigatie af te dwingen. Daarna volgde een blokkade van de vliegvelden Malaga en Sevilla en een mars op Madrid. Je zou bijna kunnen denken aan de geweldloze radicale protestacties van Gandhi in India. Pas in 1991 kwam het grote succes. Het regiobestuur van  Andalusië onderhandelde met de hertog en kocht uiteindelijk een 1200 ha grote stuk geïrrigeerde landbouwgrond en schonk deze aan de dorpscoöperatie “El Humoso” voor lokaal gebruik.  

Dat was het begin van de ommekeer. Iedere familie kon een persoon afvaardigen om  lid te worden van de coöperatie. Dat zijn er zo'n 2650 nu, die een vaste baan hebben. Er werden arbeidsintensieve gewassen gekozen en aangeplant zoals bonen, paprika’s, artisjokken, olijven etc. om zoveel mogelijk werk te creëren. Omdat verswaren maar tijdelijk houdbaar zijn, werd later ook een conservenfabriek opgezet om de groenten te verwerken in blikken en potglazen.  Daarnaast is er ook een olijfoliefabriekje gestart nadat een oliepers was aangeschaft. Nog steeds is het merendeel seizoensarbeid en biedt het niet iedereen een jaarlang werk, maar het beschikbare werk wordt wel “eerlijk” verdeeld. De coöperatieleden werken gemiddeld zo'n drie maanden per jaar. 
Als er geen werk is krijgen de coöperatie-arbeiders een werkeloosheidsuitkering vanuit een royaal sociaal vangnet.

Straatnaam in Marinaleda, andere straten heten Paz (Vrede), Mgr. Oscar Romero, Libertad (Vrijheid), Pablo Neruda, Igualdad (Gelijkheid), Salvador Allende, Union Obrera (Vakbond) en, natuurlijk, Ernesto Che Guevara. Foto Piet den Blanken

Alle medewerkers van de coöperatie krijgen maximaal hetzelfde salaris als de gemeenteraadsleden, namelijk 1200 Euro per maand. Tijdens de crisistijd vanaf 2012 is dat 1100 Euro geworden en 47 Euro per werkdag.  Dat lijkt niet veel maar daar staat tegenover dat het kostenplaatje in Marinaleda ook heel anders is:

- Voor 15 Euro per maand kan iemand een woning hebben.

- Fitness kost 2 Euro per maand/persoon ,

- een Seizoenskaart voor het openbare zwembad kost € 3/persoon

- Het kinderdagverblijf kost 12 Euro per maand inclusief de maaltijden voor het kind.

- sportfaciliteiten zijn gratis voor kinderen.        
 Daarnaast werd van de coöperatie-werknemers verwacht dat je regelmatig op zondagen gemeenschapswerk zou verrichten, zo'n 20 keer per jaar. Dat werden de "rode" zondagen genoemd.       

De opbrengsten van de coöperatie worden deels besteedt aan nieuwe projecten en de rest aan de gemeenschap. Dankzij de onteigening of neutralisering van de landbouwgrond zijn er geen financieringslasten of  kapitaalkosten. De opbrengsten na aftrek van arbeidskosten kunnen direct weer geïnvesteerd worden.

Het recht op een betaalbare woning wordt ook echt in praktijk gebracht. Iedereen die dat wil krijgt van de gemeente materialen en een plek toegewezen van zo'n 192 m2 per gezin en mag daar een woning zelf bouwen van zo'n 90 m2 volgens de aangegeven tekeningen, die maar € 15/maand “kost” en over honderd twintig jaar wordt terugbetaald. Voor het specialistische werk van een loodgieter of elektricien krijgt men een vakman toegewezen.
De woning mag echter niet verkocht worden en alleen doorgegeven worden aan de kinderen van de bewoners of anders terug aan de gemeenschap. Zij betalen ook geen hypotheek. 
Het stuk grond wordt door de gemeente aan de bewoners in bruikleen gegeven, men maakt verder ook gebruik van nationale bouwsubsidies. Dat is een vorm van neutralisering van kapitaalgoederen, die daardoor betaalbaar blijven. Het gebruikelijk privé-eigendom leidt op langere termijn alleen maar tot sterke prijsstijgingen zoals we overal om ons heen kunnen zien.

Dat men tevreden en gelukkig is in Marinaleda, blijkt wel uit het feit dat de gemeenschap zelf heeft besloten, geen politieagenten meer aan te stellen en het geld daarvoor anders te besteden. Er is ook vrijwel geen misdaad of criminaliteit. Dit utopisch experiment bewijst dat de opbrengst van de natuur en de landbouw voldoende welvaart genereert voor een hele gemeenschap, als de kapitaalverschaffers en de banken maar “buiten de deur” worden gehouden. Het solidaire, eerlijk delen principe werkt.

Gepensioneerden in het dagverblijf voor ouderen (hogar de ancianos) in Marinaleda. Foto > Piet den Blanken

Van de opbrengsten van de coöperatie en overheidsbijdragen is door de jaren heen een prachtig uitgebreid stadspark, een botanische tuin , een medisch centrum, een sportzaal , een speelplaats, een openbaar zwembad, een crèche, een ouderen dagverblijf, goede asfaltwegen en straatverlichting aangelegd. 
Het motto van de gemeente is: "Marinaleda, una utopia hacia la paz"= een utopie op weg naar de vrede !  
Het Vlaamse televisieprogramma "Reizen Waes" dat een aflevering maakte over Spanje besteedde ook aandacht aan dit dorp en de markante burgemeester. Toch serveerde Waes de ideeën af als onwenselijk, communistisch en niet van deze tijd. Een onterechte conclusie wat mij betreft.  

Deze ideeën zien we deels ook terugkomen in BD- landbouwproject Sekem in Egypte en in de Spaanse coöperatie Mondragon in Noord-Spanje.   Zie ook 
https://ekologischebiologischelandbouw.blogspot.com/2014/10/sekem-een-door-mensen-gemaakte-oase.html    en
https://solidaire-economie.blogspot.com/2013/12/mondragon-een-succesvolle.html

De levens- en arbeidsfilosofie van burgervader Gordillo lijkt ook op die van de Braziliaanse ondernemer Ricardo Semler. 
https://fontysduurzaam.blogspot.com/2013/02/een-nieuwe-visie-op-ondernemen-en-hrm.html
https://fontysduurzaam.blogspot.com/2013/09/een-radicaal-ander-personeelsbeleid.html