In 1977
begon de Egyptenaar dr. Ibrahim Abouleish, die in Europa chemie en medicijnen
studeerde en een aantal jaren als onderzoeker werkte voor de farmaceutische
industrie, een onmogelijk project in de woestijn. Hij kocht een stuk woestijn
zo’n 60 km ten noordoosten van Caïro en met een omvang van zo’n 170 hectare en
begon die geleidelijk aan met biologisch-dynamische landbouwmethoden te
ontginnen. Iedereen verklaarde hem voor gek maar nu, jaren later is het een zeer
vruchtbaar gebied geworden. De bovenlaag was weliswaar geërodeerd maar diep
daaronder bleek wel water te zitten. De eerste jaren was het hard ploeteren om
elektriciteit naar het woestijngebied te krijgen en met behulp van oude
elektromotoren en pompen water naar boven te halen om te irrigeren. Je zou hem kunnen vergelijken met Albert Schweitzer, die ook op wat latere leeftijd besloot zijn comfortabele westerse leven op de geven. Hij ging een artsenstudie volgen en besloot daarna om in Lambarene in Afrika een medische kliniek op te zetten en deze gedurende vele jaren onder moeilijke omstandigheden te leiden, zelfs met leprapatiënten.
Sekem, een Egyptisch woord voor levenskracht
van de zon, is nu uitgegroeid tot een grote duurzame producent van
landbouwproducten, ecologische kleding en farmaceutische producten. Hier is een
commune achtige werkgemeenschap ontstaan, waar met verdiend geld uit de landbouw
scholen en een kliniek zijn opgericht voor kinderen van het personeel en
dorpsbewoners in de omgeving. Allereerst werd begonnen met het opzetten van een
kinderdagverblijf en kleuterschool, later kwamen daar een lagere en middelbare school
bij en inmiddels is er zelfs een universiteit met de naam Heliopolis. Alle zakelijke activiteiten zijn verdeeld over meerdere bedrijven die weer onder een holding vallen. Een deel van de winst van deze holding wordt geschonken aan de Sekem Foundation, een Stichting waaruit de culturele initiatieven (scholen, kliniek en theater) worden bekostigd.
Ibrahim Abouleish
De oprichter Abouleish voor enkele silo’s
Voor de pionier en oprichter Abouleish is duurzaamheid een van de
belangrijkste uitgangsprincipes. Bij een toenemende wereldbevolking is het
belangrijk de aarde te beschermen en de vruchtbare grond te koesteren. Dus geen
chemicaliën of pesticiden die de grond uitputten en schaden, maar natuurlijke
dierenmest, compost van plantaardig afval verrijkt met Biologisch Dynamische
preparaten o.a. kiezel (bergkristal) en gebruikmakend van de planetenstanden. Deze teeltwijze
is ontwikkeld door Rudolf Steiner en inmiddels zijn de producten beschermd
onder het merk Demeter.
In onderstaande bloembladstructuur is te zien dat er een balans in de
samenleving moet zijn tussen economie, samenleving en cultuur (volgens het
gedachtengoed van Rudolf Steiner, over wiens leven en ideeën momenteel een
tentoonstelling te zien is in de Kunsthal in Rotterdam). Daarnaast moet er ook
een evenwicht zijn in de milieu- en productiefactoren: energie, lucht, water,
aarde, planten, dieren en mineralen.
Economisch gezien heeft Abouleish het ook slim en ondernemend aangepakt door
niet alleen grondstoffen als groente, fruit, thee, zaden, kruiden en katoen te
telen maar ook in eigen beheer de verwerking daarvan op te zetten. Dat levert gefabriceerde eindproducten, kledingstoffen en
confectie op. In deze verwerkingsstappen zit vaak de hoogste brutomarge. Een
minder gelukkige keuze was de invoering van de merknaam ISIS voor zijn thee- en kruidenmengsels. Natuurlijk bedoeld als eerbetoon aan de Moedergodin Isis uit de oude faraotijd maar in deze tijd wordt het verward met de gruwelijke ISIS-terreurbeweging die
actief is in Syrië en Irak. Om de BD-landbouw verder te ontwikkelen heeft hij ook een eigen
laboratorium opgezet waar veredeling en bodemonderzoek gedaan kan worden. Enige
jaren geleden heeft Sekem nog meer woestijngrond bijgekocht op drie
verschillende plaatsen, waardoor het ontgonnen areaal nu zo’n 3000 hectare is verdeeld over diverse locaties. Sekem
stimuleert ook lokale boeren om over te stappen naar biologische dynamische
landbouwmethode en dat hebben intussen al honderden boeren in de omgeving
gedaan. Inmiddels werken zo'n 2000 mensen voor Sekem en profiteren zo'n 20.000 mensen van de verschillende voorzieningen. In 2012 is zelfs de nieuwe Heliopolis universiteit voor duurzame ontwikkeling geopend in Cairo.
Voor de werk- en leefgemeenschap organiseert men ook culturele
voorstellingen in een soort theater met euritmie-, toneel- en muziekuitvoeringen. Verder heeft men ook een soort gastenverblijf opgericht waar
bezoekers en schoolkinderen welkom zijn en kunnen verblijven. Zo heeft een
vrijeschool 12e klas uit Eindhoven zo’n tien jaar geleden onder
leiding van hun leerkracht Francis van Maris deze community
bezocht als onderdeel van hun culturele eindreis.
Voor aanvang van iedere werkdag komt het voltallige personeel bij elkaar in
een kring en spreekt gezamenlijk een ochtendspreuk uit. Wederzijds respect en
onderlinge tolerantie heeft er ook voor gezorgd dat er in Sekem mensen werken
van allerlei verschillende religieuze en culturele groeperingen zoals moslims,
kopten en atheïsten.
Deze prestaties zijn niet onopgemerkt gebleven en hebben Abouleish al
verschillende prijzen en onderscheidingen opgeleverd. In 2003 kreeg hij de
Right Livelihood Award (de alternatieve Nobelprijs) uitgereikt voor het
innovatieve en duurzame business model. Daarnaast
kreeg hij een Vredesprijs. Vanuit Duitsland en Nederland worden ze actief
gesteund door een vriendenkring van Sekem en financieel door onder andere Oikocredit. In een recente Tegenlicht uitzending van zondag 5 okt. 2014 met als titel:
“Groen Goud 2” kwam het Sekem project uitgebreid aan bod.
Een bijzonder persoon, Ibrahim Abouleish, heeft een geweldige prestatie geleverd en de wereld getoond dat woestijngrond weer terug te winnen is voor duurzame biologische landbouw. Zelfs in de roerige jaren van de Egyptische revolutie was Sekem een oase van rust en verdraagzaamheid. Inmiddels is zijn zoon Helmy de CEO van Sekem geworden.Daar ligt misschien wel een punt van zorg of aandacht. In de organisatiestructuur zien we op veel leidinggevende posities in de verschillende takken de familienaam Abouleish terug. Het lijkt bijna een familiebedrijf met respectievelijke namen naast Ibrahim en Helmy ook Ismael, Konstanze, Mandouh en Thomas Abouleish.
Voor wie geïnteresseerd is kan zich verder verdiepen in het initiatief Sekem via onderstaand boek dat in het Nederlands is uitgegeven.
Op 15 juni 2017 is de oprichter van Sekem, Ibrahim Abouleish op 80-jarige leeftijd overleden.
Hij was veertig jaar toen hij met zijn woestijnproject begon en heeft er ook veertig jaar aan kunnen werken. Gelukkig heeft hij familieleden al jaren geleden ingewerkt om de organisatie verder te dragen. Het NRC besteedde er ook aandacht aan. https://www.nrc.nl/nieuws/2017/07/15/de-man-die-de-woestijn-in-bloei-zette-11688194-a1566753
Deel 2 (alleen Engels) https://youtu.be/vDFmUwA3_jE
